Monumenten

Een van de markantste gebouwen van de vestingstad Elburg is het 15e eeuws vrouwenklooster, waarin nu Museum Elburg is gevestigd. Het museum heeft een uitgebreide collectie voorwerpen over de geschiedenis van Elburg en haar omgeving en er zijn tijdelijke (kunst)exposities. U kunt de voormalige kloosterpanden bezoeken, inclusief de bijzondere, middeleeuwse dubbelkapel en kloostertuin.

Museum Elburg
Jufferenstraat 6-8
8081 CR Elburg
tel: 0525 – 681 341
email: info@museumelburg.nl
www.museumelburg.nl

Bottermuseumwerf ‘De Hellege’ heeft een museaal gedeelte waar kennis kan worden gemaakt met de traditionele botterbouw en de historie van de visserij. De diverse soorten (miniatuur) botters staan uitgestald en oude ambachten worden getoond.

In de grote loodsen worden de botters gerestaureerd en vaarklaar gemaakt. Vanaf de balustrade kunt u dit waarnemen. Niet alleen het decor van de oude botters, maar de totale beleving maakt dat oude tijden herleven. Dit is niet alleen te zien, maar zeker ook te ruiken.

U wordt via een vaste looproute meegenomen vanuit het verleden naar het heden. De filmzaal toont oude beelden die tot de verbeelding spreken. De fotocollectie vertelt over het ontstaan en de doelstelling van de Botterstichting. De gidsen vertellen op een boeiende wijze de verhalen van vroeger. Hoe de oude vissers bij regen, wind en storm hun werk moesten doen op de voormalige Zuiderzee.

In het museum is te zien hoe de botters werden gebouwd, de details werden aangebracht en de naden en kieren werden gebreeuwd. Kortom de technieken van weleer worden hier getoond.

Het door de Botterstichting opgezette Leer-Werk project laat zien hoe onder leiding van een deskundige leermeester de oude ambachten worden uitgeoefend en overgedragen aan jongeren.

De synagoge in Elburg, gevestigd in de pakhuizen van de Joodse broers Wolff in de Graaf Hendriksteeg, werd op 19 januari 1855 feestelijk ingewijd. In Elburg woonden toen tientallen Joden die voor de sjabbat naar de synagoge kwamen. In de Tweede Wereldoorlog zijn 21 Joden vanuit Elburg gedeporteerd naar concentratiekampen. Menigeen liet kostbaarheden en persoonlijke spulletjes achter bij buren. “Wil je dit voor me bewaren tot ik weer terug ben…”

Er zijn in totaal 72 in Elburg geboren Joden omgebracht in Nazi-gaskamers. Veel achtergelaten spullen hebben een plekje gekregen in het Joods museum dat op 6 juni 2008 officieel werd geopend. Sjoel Elburg is een verhalenmuseum over het (on)gewone dagelijks leven van twaalf Joodse families die vanaf 1700 in Elburg hebben gewoond.

Sjoel Elburg is een verhalenmuseum over het (on)gewone dagelijks leven van twaalf Joodse families die vanaf 1700 in Elburg hebben gewoond. Het museum biedt een historisch perspectief voor een actueel thema: integratie en verdraagzaamheid. Sjoel Elburg presenteert de Joodse geschiedenis op een dynamische, onorthodoxe, boeiende en eigenzinnige wijze en laat daarmee een eigen museaal geluid horen.

Sjoel Elburg
Graaf Hendriksteeg 2
8081 CH Elburg
Tel. 0525-685564

De bouw van het Feithenhof is te danken aan Maria Catharina Feith. Zij trouwde met haar neef Arent Feith, burgemeester van Elburg. Na het overlijden van haar echtgenoot hertrouwde Marie Catharina in 1712 met Gerrit, baron van Witten, ook burgemeester van Elburg. Maria overleed in 1740, drie jaar na haar echtgenoot. Zij is begraven in de Sint Nicolaaskerk in Elburg.

In het testament van Maria Catharina Feith en Gerrit van Witten was vastgesteld dat hun nalatenschap moest worden gebruikt voor de stichting van een ‘Oude Mannen en Vrouwen Godshuis’. Hiervoor moest een huis dat aan de Ledige Stede stond, geschikt worden gemaakt. In het testament was ook bepaald dat het Godshuis de naam ‘Het Feithenhof’ zou moeten dragen. Het bestaande pand werd afgebroken en in 1747 verrees het nu nog aanwezige hoge huis met daarvoor een aantal lage huisjes met een poort die toegang gaf tot de Ledige Stede. Nadien waren nog diverse aanpassingen nodig. In 1860 werd het Feithenhof naar de achterzijde uitgebreid. Toezicht op het Feithenhof vond plaats door de predikanten uit Elburg, Oldebroek, Oosterwolde en Doornspijk. In het testament van Maria Catharina was vastgesteld dat zij voor hun werk jaarlijks een vergoeding ontvingen bestaande uit twee anker (is 88 flessen) goede Franse wijn, en op Sint Maarten nog eens vette ganzen en vier hoenders. Blijkbaar hielden niet alle predikanten van wijn en ganzen, want al gauw werd de vergoeding uitbetaald in geld.

Het testament bevatte flink wat regels waaraan de bewoners zich moeten houden. Zo moesten de bewoners, indien daartoe in staat, werkzaamheden verrichten op verzoek van de rentmeester, ze moesten zich zowel binnen, als buitenshuis vroom en ordentelijk gedragen, en tevreden zijn met de aangeboden woonstee. Onder het eten mocht niet gesproken worden. In de winter moesten de bewoners voor 19.00 uur in huis zijn en in de zomer voor 20.00 uur. Na 21.00 uur moesten de lichten uit. De bewoners ontvingen in die tijd (in 1850) zakgeld van  30 cent per week. Hoe ouder men was, hoe meer zakgeld men kreeg. Dat geld was bedoeld om voedsel te kopen. Wie zich misdroeg kreeg als straf enige tijd geen zakgeld.

Het Feithenhof heeft tot 1990 dienst gedaan als verzorgingstehuis voor oude van dagen. In 1990 werd net buiten de wal het ‘nieuwe Feithenhof’ geopend. Dat nam de functie van verzorgingstehuis over van het ‘oude’ Feithenhof. In het ‘oude’ Feithenhof zijn sindsdien 16 seniorenwoningen gevestigd.

Op zaterdag zijn de musea op de Legerplaats bij Oldebroek (het Nederlands Artillerie Museum en het Museum Korps Rijdende Artillerie)  van 10:00 – 16:00 uur geopend en gratis toegankelijk. De musea zijn ondergebracht in rijksmonumenten in een monumentale omgeving. Naast de musea is die dag tevens de monumentale ‘Officierscantine’ geopend met prachtig uitzicht over de Oldebroekse Heide. Het programma ziet er als volgt uit:

–        Nederlands Artillerie Museum en Museum Korps Rijdende Artillerie geopend en gratis toegankelijk.
–        De ‘Officierscantine’ (en de bar) is geopend.
–        De brandweerkazerne is geopend en stellen daar historische voertuigen op.
–        Static show van groot en rollend materieel op het terrein (periode 1945-2010) dat normaal in depot staat.
–        Proeverij van Barbara’s Kruidenbitter (artilleristendrankje)
–        Speciale verkoopstands
–        Rondrit naar en van de verschillende activiteiten in historische militaire voertuigen.
–        Voor kinderen: een speurtocht door de musea en verkleedkist aanwezig.
–        Voor de meest actuele infromatie zie: www.nederlandsartilleriemuseum.nl

Ingang op deze dag via de Bovenpoort aan de Eperweg, voldoende parkeerruimte aanwezig.

Adresgegevens:
Nederlands Artillerie Museum
en Museum Korps Rijdende Artillerie
Eperweg 149
8084 HE  ’t Harde

Deze voormalige dichte verdedigingstoren is aan het eind van de 16e eeuw in een poort veranderd. In de Vischpoort kunt u voorbeelden zien van de verdediging van de Middeleeuwse stad.

Tussen 1580 en 1590 werden extra versterkingen gebouwd op de vier hoeken van de wallen in de stad Elburg. In 1592 bezocht Prins Maurits de stad en bezichtigde de verdedi­gingswerken. Het geleverde werk kon zijn goedkeuring wegdragen en hij noemde het “een byzonder maexel”. De verdediging was aangepast aan alle eisen van die tijd en daarom kon van de Visscherstoren, tot 1592 een verdedi­gingstoren, een poort gemaakt worden. Men noemde deze poort “de Vischpoort”.
In het midden van de 19e eeuw werden poorten, muren en verdedigingstorens veelal gesloopt. De Vischpoort bleef gespaard. Hij diende als vuurto­ren voor de schepen op de Zuiderzee.

Meer informatie:
Museum Elburg
tel: 0525 – 681 341
email: info@museumelburg.nl
www.museumelburg.nl

Elburg beschikt over een grote ‘bruine vloot’ zoals de indrukwekkende houten vissersschepen ook wel worden genoemd. Dit zijn vooral botters. Deze oud Nederlandse vissersvaartuigen zijn ontstaan in de eerste helft van de 19e eeuw. Het zijn degelijke, snelle schepen.

De bouw van de boot maakt hem uitermate geschikt voor het vissen. Zo zitten er in het achterschip van een botter drie met water gevulde ruimen. Deze worden (onder water) aan de zijkant van het schip afgedekt door de geperforeerde ‘kaarplaten’. Daardoor kan er steeds vers water door de ruimen stromen, waardoor de visvangst dagenlang levend aan boord kan worden bewaard. Op die maniere keerden de schepen, vanaf de Zuiderzee, altijd met verse vis huiswaarts.

Eén van de schepen die deel uitmaakt van de ‘bruine vloot’ is de EB29. Aan de letters – in dit geval EB van Elburg – is te zien waar het schip vandaan komt. BU maakt deel uit van de vloot van Bunschoten en een UK is een Urker schip. De EB29 is gebouwd in 1920, in opdracht van Jan van Triest. De kosten hiervoor bedroegen 2500 gulden. In 1899 was het schip eigendom van Dirk Westerink en van 1924 tot 1946 was de EB29 in bezit van een visser uit Lemmer. De boot bevoer de wateren onder de naam LE21.
Vervolgens is het schip verkocht aan de heer Kuipers uit Groningen die de boot de naam ‘Pieternella’ gaf. In 1960 kocht Jaap Kramer uit Haarlem de EB29. In Haarlem heeft de botter vele jaren binnen gelegen in afwachting van restauratie, maar dat kwam er nooit van. In 2002 werd de Stichting tot behoud van Elburger Botters eigenaar.

De botter is in 2011/2012 grondig gerestaureerd. De restauratie werduitgevoerd als leerwerkproject. Dat houdt in dat door het werken aan deze boot de kennis en kunde van de oude ambachten aan jongeren kon worden overgedragen. Leerlingen van het middelbaar beroepsonderwijs hebben een stageperiode op de werf gelopen om zo kennis te maken met en enthousiast te worden over het vak van scheepstimmerman. De restauratie en renovatie van de EB 29 is gestart op 1 maart 2011 en dit project wordt afgerond met de tewaterlating op donderdag 6 september 2012 om 16.00 uur. Gedeputeerde mevrouw Annemarie Traag zal de officiële handeling verrichten.

Evenals Doesburg, Harderwijk en Arnhem had ook Elburg zijn eigen rechtspraak, afgeleid van die van Zutphen. De gevel van het pand op de hoek Beekstraat – Jufferenstraat bevat een gevelsteen met ’t Olde Regthuys, 1598. Op de gevel staat ook de tekst ‘Victrix triumphet veritas 1596’ en dit betekent: moge de waarheid zegevieren. Dit vanwege het vermoeden dat in dit pand recht werd gesproken. De vonnissen werden op de Myddelbroche, de brug op het kruispunt van de Jufferenstraat en de Beekstraat, voorgelezen en in het openbaar voltrokken.
Het schijnt dat er in Elburg zelfs doodstraffen in het openbaar ten uitvoer zijn gebracht. Het uiterlijk van het pand is uit de 19e eeuw (XIX A). Het pand heeft een mooi gesneden deur uit ca. 1800.

Tegenwoordig huisvest dit pand een gezellig en pittoresk cafe & restaurant. Door de smaakvolle inrichting zult u zich hier snel thuisvoelen.

Smederij De Hoefhamer is al sinds ongeveer 1600 gehuisvest in het pand aan de Smedestraat 22. De Stichting tot instandhouding van de Elburger smederij (opgericht op 16 oktober 2003) heeft op het nippertje kunnen voorkomen dat deze laatste ambachtelijke smederij in de binnenstad zou worden omgebouwd tot een appartement. Een stukje Elburger geschiedenis zou daarmee verloren zijn gegaan.

Uit onderzoek blijkt dat het pand uit het begin van de 17e eeuw dateert. In het Oud-Archief van de stad Elburg lezen we dat voorouders van de familie Hoefhamer hier in ieder geval al sinds 1650 het beroep van smid uitoefenden.
Omstreeks 1820 gaat de smederij over in handen van de familie Hagens en in 1862 koopt ene Willem de Gunst de smederij en twee achterliggende woninkjes voor 1392 gulden. Tot 1982 is de smederij eigendom van de familie De Gunst. In dat jaar houden de broers Dirk en Aart het smidsambacht voor gezien.

In 1985 wordt het pand gekocht door de vereniging Hendrick de Keyser uit Amsterdam. Deze vereniging is de huidige eigenaar van het pand. In de daarop volgende jaren werkte ‘hobbysmid’ Gerrit Docter in de oude werkplaats.

Sinds 2003 huurt de Stichting tot instandhouding van de Elburger smederij het pand. Tijdens de Open Monumentendag en Botterdagen van 2005 werd het startsein gegeven van acties om de smederij voor Elburg te behouden. Dankzij de inzet van velen, en natuurlijk dankzij financiële bijdragen van overheid en fondsen, kon de tentoonstellin.

De Hoefsmid op 11 juli 2008 officieel worden geopend. Aan wethouder Gerrit Wijnne de eer. Hij timmerde een groot hoefijzer op de voordeur. Uiteraard met de opening naar boven zodat een grote hoeveelheid geluk en voorspoed in het hoefijzer opgevangen kan worden.

In de loop van de tijd zijn veel oude gereedschappen en dergelijke ontvangen, die, voor zover mogelijk, een plaatsje in het museum hebben gekregen.

Kijk voor meer informatie op www.museumsemederijelburg.nl

 

Dit statige gebouw aan de Krommesteeg is al jaren in gebruik als een verenigingsgebouw van de oudheidkundige vereniging Arent thoe Boecop. Een passende huisvesting voor een oudheidkundige vereniging, want het gebouw is waarschijnlijk een van de oudste stenen gebouwen in de stad.

Er is in het verleden veel gespeculeerd over het gebouw. Zo is lang aangenomen dat het het eerste raadhuis van Elburg was. Maar dat is zeer onwaarschijnlijk. Waarschijnlijker gaat het hier om een gebouw van de ridder Pilgrim van Putten die in de 13^e eeuw leefde in een kasteel op de locatie waar nu het landgoed Old Putten ligt.

Het gebouw diende als opslagplaats voor onder andere gruit, een kruidenmengsel dat werd gebuikt voor het brouwen van bier (men was toen nog niet vertrouwd met het gebruik van hop). Mogelijk werd er in het gebouw ook bier gebrouwen.

Wat er verder met het gebouw gebeurde is onduidelijk. Vast staat dat in de 19^e eeuw in gebruik was als stadsboerderij. In 1885 werden grote staldeuren aangebracht in de westgevel. In 1925 werd het gebouw aangekocht door de vereniging Hendrik de Keyser. Deze vereniging restaureerde het pand tussen 1955 en 1957 grondig en behield het daarmeevoor de toekomst.

 

De Sint-Ludgeruskerk in Doornspijk stond oorspronkelijk ten noorden van de huidige plaats Doornspijk aan de zeedijk langs de voormalige Zuiderzee. De kerk werd na zware beschadigingen door de storm van februari 1825 en een brand na een blikseminslag op 18 oktober 1825 geheel afgebroken. De plek waar de kerk gestaan heeft is gemarkeerd met stenen op de plaats van de vroegere funderingen.

De eerste tufstenen kerk op deze plaats werd rond 1100 gebouwd. De kerk verving houten voorlopers op dezelfde plek. De eerste houten kerk zal omstreeks 800 zijn gesticht. Onbekend is of Liudger zelf de stichter is geweest. De kerk werd wel aan hem gewijd en behoorde tot de bezittingen van de door Liudger gestichte abdij van Werden.

In 1473 bereikte de kerk haar grootste omvang door een verdere uitbreiding van het koor, dat in gotische stijl werd vormgegeven. De kerk was toen ruim 45 meter lang. In 1584, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd de kerk afgebroken. De bestuurders van de vestingstad Elburg vreesden dat de Spanjaarden de kerk zouden gebruiken als schuilplaats. De toren bleef echter gespaard. Acht jaar later was de vrees voor de vijand geweken en werd er een nieuwe, maar wel kleinere, kerk bij de toren gebouwd. Deze kerk heeft tot 1825 dienst gedaan voor de bewoners van het landelijk gebied rond Doornspijk.

Adres
Op de T-splitsing van de Nieuwstadsweg en Veldweg in Elburg.
Dichtsbijzijnde adres is Nieuwstadsweg 27 in Elburg.

Let op: Vanwege veiligheidsredenen kan de toren niet worden beklommen op zaterdag.


In 1397 gaf de bisschop van Utrecht toestemming om in het toen nieuw gebouwde stadje Elburg een parochiekerk te bouwen. De kerk werd in de noordoostelijke hoek van de stad in gotische stijl gebouwd. De bouw was klaar in de vijftiende eeuw. Het is een driebeukige pseudobasiliek met gemetselde kruisribgewelven. Sinds omstreeks 1580 is de kerk in protestantse handen. Van voor de Reformatie dateren het eikenhouten koorhek en twee koorbanken. De kerk werd gewijd aan de heilige Sint-Nicolaas, de schutspatroon van de zeelieden en vissers.

Toren niet beklimmen
De toren bestaat uit een sokkel met daarboven drie geledingen, die aan elke zijde drie uitsparingen heeft in spitse bogen. Er staat geen spits op de toren. Deze ging verloren bij een blikseminslag in 1693. Geldgebrek heeft voorkomen dat de spits ooit weer werd herbouwd. De toren is vanwege veiligheidsredenen niet te beklimmen op de zaterdag.

Restauratie
In de jaren 1971 tot 1975 werd de kerk grondig gerestaureerd. Tijdens deze restauratie kwamen enkele bijzondere muurschilderingen (fresco’s) onder de kalklagen te voorschijn. De geelkoperen kronen in de middenbeuk dateren uit de zeventiende eeuw.

Nadat Elburg in 1956 was afgesloten van open vaarwater, schonk visserman Wichert Jansen een model van de botter EB 32 aan de kerkvoogdij. Dit bottertje hangt aan de zuidelijke muur van het middenschip, als symbool van de betekenis van de visserij voor Elburg.

Orgelconcerten
In de kerk zijn diverse orgelconcerten. Vanaf 16.00 uur verzorgt koor Rafidim een optreden.

Het muurhuisje in de Zuiderwalstraat, schuin tegenover de ingang van het museum, is een van de locaties van Museum Elburg. Hier is te zien onder welke omstandigheden de armste Elburgers zo’n honderd jaar geleden leefden.=

Meer informatie:
Museum Elburg
Jufferenstraat 6-8
8081 CR Elburg
tel: 0525 – 681 341
email: info@museumelburg.nl
www.museumelburg.nl

Een groep enthousiaste vrijwilligers brak de voormalige visafslag in de zomer van 1986 af en restaureerde in de daaropvolgende winter het oude gebouw grondig. In het bijzijn van een aantal oud-vissers en voormalige kooplui werd op 11 september 1987 de visafslag heropend. Na een afwezigheid van bijna dertig jaar was de voormalige visafslag terug in Elburg.

Het gebouwtje is in de zomermaanden geopend voor bezoekers. Bijzonder zijn de afmijnklok, de bel, de banken en het kantoortje van de directeur. Door middel van attributen, tekstborden en foto’s wordt een overzicht gegeven van het visserijverleden van Elburg.

Sinds 1990 is in Elburg het Nationaal Historisch Orgelmuseum gevestigd. Tijdens de Open Monumentendag zijn twee locaties geopend. Het oude onderkomen aan de Rozemarijnsteeg en het nieuwe pand: het Arent thoe Boecophuis.

In dit voor ons land unieke museum kunt u kennismaken met de boeiende wereld van het orgel en zich bewust worden van de grote waarde van dit instrument. De oudste voorwerpen dateren uit ± 1540. Het zijn twee orgelpijpen, die afkomstig zijn van het vroegere orgel van de Grote- of St. Bartolomeüskerk van Schoonhoven. Grote trekpleister zijn ook de klavieren van het orgel van de Oude Kerk in Amsterdam.

Het museum exposeert naast een unieke collectie aan orgels en orgelelementen, ook originele manuscripten van Nederlandse componisten en prachtige exemplaren van op schaal nagebouwde historische orgels. Kortom: alle voorwerpen die betrekking hebben op de historie van het Nederlandse orgel vindt u hier.

Natuurlijk bevinden zich in het museum ook een paar orgels waarop gespeeld mag worden.

Dit onderkomen, stadskasteel, werd gebouwd in de jaren 1392 – 1394 als woonhuis voor de Hertog van Gelre, maar toen de hertog het kasteel bezocht schonk hij het aan zijn rentmeester Arent thoe Boecop. Het kasteel maakte deel uit van de vestingwerken van de stad. In 1400 werd het huis verkocht voor 1800 gulden aan de gemeente Elburg. Waarna het als Stadhuis dienst deed tot 1954.

Nationaal historisch orgelmuseum

Van Kinsbergenstraat 5
Elburg

De Kazematten behoren tot de oudste nogbestaande kanonkelders in Nederland. Zij maakten deel uit van de verdedigingswerken van het stadje Elburg. Men besloot in de eerste helft van de 16e eeuw rondom de stad aarden wallen op te werpen. In deze wallen werden bunkers gebouwd, de zogenaamde Kazematten, waarin vuurgeschut werd geplaatst.

De Kazematten bij de Goor- en Mheenpoort zijn ook te bezichtigen tijdens Open Monumentendag.

Meer informatie:
Museum Elburg
tel: 0525 – 681 341
email: info@museumelburg.nl
www.museumelburg.nl

Schilderachtig rijksmonumentaal grachtenpand, prachtig gelegen in het hart van Elburg. Een indrukwekkend rijksmonument dat omstreeks 1640 is gebouwd en met veel gevoel voor nostalgie op een zorgvuldige wijze is gerenoveerd. Een keur aan fraaie stijlelementen zijn bewaard gebleven, waaronder de lijstgevel, het schilddak, de rijk gesneden kroonlijst, stoeppalen, schuiframen, luiken en originele togen met pilasters.
Het grachtenpand heeft een grote voordeur met smeedijzer tralies met hierin een Adelaar. Deze adelaar komt ook weer terug in het stoepje.
Achter het smeedijzeren gedeelte zit een spionnenraam.
Onder in de deur is een bloemenpracht uit hout gesneden.
Achter de voordeur is een lange gang met toog, deze is gemarmerd beschilderd. Dit is een bepaalde verftechniek die men op hout toepast.
De kamer bestaat uit een voor en achterkamer met de oude (houten) kameransuite deuren.
De kleuren zijn oud groen met op de deuren een “gouden listje”.
In de voorkamer is een zwart marmerenschouw.
In de achterkamer is een schouw gemarmerd met het originele doek met een schilderij op doek met grote vaas bloemen en vogels (Dit was rond 1600 een teken van rijkdom en macht)
Eronder stookte men vroeger een open vuur. De haardplaat is nog aanwezig.
Het pand is momenteel in gebruik als een Bed & Breakfast.